ESKİ TÜRK MİTOLOJİSİNDE HAYVAN MOTİFLERİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER:Köpek -Kurt

Köpek 

Köpek Türklerde kurt kadar yer kaplamasına rağmen daha önemsiz bir rol üstlenmiştir.103 Bakıldığı zaman güçlü şamanlar ayinlerinde kartal gibi güçlü ve asil hayvanların biçimine girerken, zayıf şamanlar köpek şekline girmişlerdir. Bu hayvan Türk topluluklarının cenaze töreninde kurban edilmiştir. Türk Kozmolojisi’nde ölüme işaret eden örneklerdendir.104 Eberhard eserinde Vu-Huanlar’ın ölülerine köpek kurban ettikleri ve köpeklerin ruhlara eşlik ettiğini söylemiştir.105 Batılı tarihçiler, Türklerin bir köpekle asıl yurtlarından göç ettiğini iddia etmişlerse de bunu kurtla karıştırdıkları görülmektedir Volga Bulgarları, köpeğin havlamasını uğurlu saymıştır.107 Ayrıca Proto-Bulgarların kurban törenlerinde köpek kurban edilmiştir.108 Olumsuz anlamlarına rağmen bazı Türk topluluklarında önemli sayılan efsanevi köpekler de vardır. Kırgızlarda Kumayık, Başkurtlarda Barak, İslamiyet’ten sonra da Müslüman Türklerde ve diğer Müslüman topluluklarda Kıtmir ki bu Kehf Suresi’nde de geçmektedir109 önemli bazı köpekler olmuştur.

Kurt 

Eski Türk mitolojisindeki en önemli hayvandır.110 Türkler, kendilerinin kurttan geldiğine ve seferlerde onlara yol gösterdiğine inanmışlardır.111 Efsanede anlatılana göre Oğuz Kağan hâkimiyetini kabul etmeyen milletler üzerine sefere çıkmıştır.112 Buz Dağı’nın eteklerinde bir çadır kurdurmuş ve burada dinlenirken gökten bir ışık inmiştir. Bu gök yeleli bir erkek kurttur. Oğuz’a hitaben “Ey Oğuz sen Urum (Roma)’a sefere gideceksin, bende sana yol göstereyim.”113 demiştir. Oğuz Kağan bozkurdu takip ederek sefere çıkmıştır. Urum ve Urus (Rus) hükümdarlarını yenerek Çin, Hind, Suriye ve Mısır’ı fethetmiştir.114

Kurt, devlet ve hükümdarlık gibi unsurların simgesi de olmuştur. Gök ve yer unsurlarıyla ilgili çeşitli anlamlar kazanmıştır.115 Birçok Türk-Moğol kabilesi kurt ismini almıştır.116 Avrupa Hunlarına “Kuzey Kurtları” denilmiştir.117

Göktürk hükümdar sülalesi olan Aşina ailesinin atası bir dişi kurttur.118 Aşina kabilesi komşu bir devletin saldırısına uğramıştır. Kabile yerle bir edilip yok edilmiştir. On yaşlarında bir oğlan dışında hepsini öldürmüşlerdir. Bu oğlanında ellerini ayaklarını kesip bir bataklığa atmışlardır. Bir dişi kurt bu oğlanı alıp kurtarmış ve onu büyütmüştür. Daha sonra oğlanla kurt münasebet kurmuşlar ve kurt oğlandan hamile kalmıştır.119 Kurt on erkek çocuk doğurmuştur. Bu çocuklar dışardan evlenmişler ve her birinin ayrı soyadı olmuştur. İşte Aşina bunlardan birisidir.120

Eberhard, H’yung-nu hakanının dışarı attığı iki kızından birinin kurttan gebe kaldığını ve Gav-Çığ’ların klanlarından bazılarını oluşturduğundan bahsetmiştir.12

Ayrıca Eberhard Tu-cüe’ler’in H’yung-nu’ların bir kısmı olduğunu, adetlerinin her bakımdan H’yung-nu’lara benzediğini ve ilk atalarının bir dişi kurt tarafından emzirildiğini söylemiştir ki bunu şöyle belirtmiştir: “Büyük dedelerini kurt kendi yavrularıyla birlikte güdüyor, inine götürerek besleyip büyütüyor.”122

6. ve 7. yüzyıllarda kurt-ata inancı önemli bir yer tutmuştur. Taşlar üzerine kabartmalar yapılmış ve Göktürk hakanları, atalarına hürmet etmek için otağlarının önüne altun kurt başlı tuğ dikmişlerdir.123 Çin kaynaklarında yer, şahıs, kavim adı olarak Fu-li şeklinde geçmiştir. Tabgaç hükümdarı T’ai-wu’nun lakabı Fu-li’dir.124 Tabgaç ülkesinde kurt dağları, kurt nehirleri ve kurt dağına ait bir sunak bulunmaktadır.125

Kurt, Proto-Türklerde hiçbir zaman totem olmamıştır.126 Hun devrinde ata kültünün bir parçası haline gelmiş ve Türk Dünyası’nın çeşitli yerlerinde kaya ve mezar taşları üzerinde kurt motiflerine rastlanılmıştır. Ayrıca şaman elbisesi ya da malzemelerinde tanrı-kurt tasvirleri görülmüştür.127