OĞUZLARIN ÇEPNİ BOYU Çepniler, sayıları 24 olarak belirlenen Oğuz Boyları’ndan biri ve en kalabalık olanıdır. Üç – Oklar’ın Gök Han koluna bağlıdırlar...Çepniler Orta Asya kökenlidir.

 

OĞUZLARIN ÇEPNİ BOYU

Çepniler, sayıları 24 olarak belirlenen Oğuz Boyları’ndan biri ve en kalabalık olanıdır. Üç – Oklar’ın Gök Han koluna bağlıdırlar...Çepniler Orta Asya kökenlidir.

Çepni isminin yer aldığı ilk yazılı metin, ilk Türk bilgini olan Kaşgarlı Mahmud’un 1070 yılında kaleme aldığı Divanü Lügati’t-Türk isimli eserdir...

ÇEPNİ BOYU YERLEŞİM YERLERİ

Çepni Afyon-Sandıklı-Hocalar

Çetmi Amasya-Gümüşhacıköy

Çepnişabanlı Şereflikoçhisar-Ağaçören

Çepni Balıkesir-Bandırma-Edincik

Yeniçepni(Çerkezcetni) Bilecik-Bozüyük

Yürükcetmi(Yürükcetni) Bilecik-Bozüyük

Çepni Bolu-Merkez

Çepni Bolu-Mudurnu

Çepni Bursa-Mudanya

Küçükçetmi Çanakkale-Küçükkuyu-Ayvacık

Yeşilyurt(Büyükçetmi) Çanakkale-Ayvacık-Küçükkuyu

Çetmi Çanakkale-Ezine

Çetmi Çorum-İskilip

Göletçetmi Çorum-Kargı

Çepni Giresun-Espiye

Çayırlı(Çetmi) İzmir-Tire

Çepni Kastamonu-Çatalzeytin

Çetmi Kastamonu-Taşköprü

Çepni Kastamonu-Kengiri-Tosya

Çepni Kırşehir-Merkez-Çiçekdağı

Çetmi Konya-Beyşehir-Üzümlü

Çetme Konya-Doğanhisar

Çetmi Konya-Hadim-Taşkent

Çepniharmandalı(Yobazharmandalı) Manisa-Saruhanlı

Çepnimuradiye Manisa-Saruhanlı

Çepnibektaş Manisa-Turgutlu

Çepnidere Manisa-Turgutlu

Çepni Samsun-Alaçam

Çitme Sivas-Divriği-Gedikpaşa

Çepni Yozgat-Boğazlıyan

Yazıçepni Yozgat-Boğazlıyan

Onikinci ve onüçüncü yüzyıllara ait belgeler daha çok Çepni varlığından ve onun menşeinden söz etmekte, daha sonraki yüzyıllarda ve özellikle on altıncı yüzyıldan itibaren tutulmaya başlanan Osmanlı tahrir defterlerinden elde edilen bilgiler, Çepnilerin Anadolu'nun iskânında ve Türkleşmesinde oynadıkları büyük rolü ortaya çıkarmaktadır.

Çepnilerden söz eden en eski yazılı kaynak Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072-1076 yılları arasında yazılan Divanü Lûgati't Türk'tür

Çepniler’in Anadolu’nun fetih ve iskânında mühim roller oynadıkları bilinmektedir. XVI. yüzyılda Anadolu’da onlara ait kırk beş kadar yer adının görülmesi bunun en önemli delilidir. Hacı Bektâş-ı Velî’nin Sulucakarahöyük’teki ilk müridleri Çepniler’dendi.

1277 yılında Sinop yöresinde kalabalık bir Çepni topluluğu yaşamaktaydı. Aynı yıl Çepni Türkleri Sinop’a saldıran Trabzon Rum İmparatoru Giorgi’yi denizde yenerek Selçuklu Türkiyesi’nin bu en önemli ticaret limanının Rumlar’ın eline geçmesine mâni oldular. Canit (Canik) denilen Samsun-Giresun arasındaki bölgenin fethinde en büyük rolü bu Çepniler oynadı. Hatta Bayramlu (Ordu) yöresindeki Hacı Emîrli Beyliği’nin onlar tarafından kurulduğunu ileri sürmek de mümkündür..

Halep Türkmenleri arasında yaşayan Çepniler üç kol halinde olup bunlardan 397 vergi nüfuslu ana kol Antep’in kuzeydoğusundaki Rumkale yöresinde yaşamaktaydı. Nüfusları çok az olan diğer iki kol Başım Kızdılu Çepni adını taşımakta ve Amik ovasındaki Gündüzlü’de bulunmaktaydı. XVII. yüzyılın ortalarında ana kol yine Rumkale yöresinde yaşamakta, fakat Başım Kızdılu Çepniler batıda Aydın ve Saruhan sancaklarında oturmaktaydılar.

Orta Anadolu’da yerleşik Çepniler, Osmanlı döneminde cins atlar yetiştirirlerdi.

Bunlara ‘At çekenler’ denilirdi. Onlar devlete vergi yerine at verirlerdi.

ANADOLUDA ÇEPNİLER 7 GURUPTA TOPLANIR

1. Karadeniz Çepnileri: Rum Pontus İmparatorluğu yönetimindeki Trabzon, Osmanlılar tarafından fethedilmeden önce şehre gelip yerleşen ve fetih ordusunda bulunup Trabzon’da kalan Çepnilerden oluşmaktadır. Karadeniz Çepnileri, Giresun’dan Rize’ye kadar geniş bir alana yayılmışlardır. Yoğunlukla Şebinkarahisar ve Alucra ilçelerinde ve köylerinde otururlar.

Bu bölgelerdeki topraklar, günümüz Çepnilerinin ataları tarafından kan ve can vererek alınmıştır. Çepni denildiğinde, Karadeniz Çepnileri akla gelir.

Çepni kelimesine, Yiğit – gözü pek ve cesur anlamı kazandıran Çepni’ler bunlardır.

2. Ulu Yörükler: Sivas, Tokat ve Kırşehir illeri ile ilçe ve köylerinde yaşayan Çepnilerdir. Gümüşhane’nin Kelkit ilçesinden 1520 yılında göç ettikleri biliniyor. İkinci kalabalık grubu oluştururlar.

3. Bozoklar: Yozgat ili ve ilçelerine bağlı köylerde yaşayan Çepnilerdir.

Bozok, esasen Yozgat’ın eski adıdır. Yozgat, günümüzde de ‘

İkinci Ergenekon’ olarak anılmaktadır.

4. Başım Kızdulu Çepnileri: Aydın ve Saruhan bölgesinde yerleşmişlerdir. ‘Kız dulu’ kelimesinin yazılışında bir yanlışlık yoktur. Bu tür isimlere, Anadolu’muzun başka bölgelerinde de rastlanmaktadır.

Bu yöredeki Çepnilerin eski beylerinin adı Kantemir olduğundan, bunlar,

Kantemirli olarak da adlandırılırlar.

5. Dulkadirli Çepnileri: Maraş Bölgesine yerleşmişlerdir, sayıca azdırlar.

6. Adana Çepnileri: 1519 yılında bölgeye geldiler, çok az bir nüfusa sahiptirler.

Bunlara ‘At Çekenler’ de denilmektedir.

7. Halep Türkmenleri: Kanuni Sultan Süleyman Han döneminde Suriye’ye yerleştirildiler.

Avusturya Seferi’ne davet edilen Çepniler bunlardır.

Bir kısmı sonradan Antakya’nın kuzeyindeki Gündüzlü ilçesine yerleştiler.

Bir kısmı da 1728 yılında Bergama ve Turgutlu’ya geldi.

Kaynaklar

Faruk Sümer, Oğuzlar: Türkmenler, İstanbul 1980, s. 327-335.

a.mlf., Çepniler, İstanbul 1992.

a.mlf., “Osmanlı Devrinde Anadolu’da Yaşayan Bazı Üçoklu Oğuz Boylarına Mensup Teşekküller”, İFM, XI/1-4 (1949-50), s. 441-453.