Özbekler

Özbekler

Özbekler (Özbekçe: Oʻzbeklar), Batı Türkistan'da Harezm'den Fergana'ya kadar uzanan bölgede yaşayan ve Orta Asya'daki en kalabalık Türk halkıdır.

Özbekistan'da 26 milyon, Afganistan'da 3 milyon, Tacikistan'da 1 milyon Özbek bulunmaktadır. Bundan başka Kırgızistan'da, Kazakistan'da ve Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinde (Doğu Türkistan) çok sayıda Özbek vardır. Dünya'da toplam 32 milyon civarı Özbek'in olduğu tahmin edilmektedir.

Özbekler, 13. yüzyıldaki Moğol istilası sonrası Orta Asya kavimlerinin tekrar şekillenmesiyle ortaya çıkmış bir Türk halkıdır. Özbekler'in ataları, Çağatay ulusundan gelmektedir. Timur Devletinin yıkılmasından sonra da Amuderya ve Siriderya arasında kalan Türk boyları, Şeybani Hanlığı çevresinde yeni bir kavim olarak örgütlenmişlerdir.

Aynı zamanda Balkanlar'da Şeybani (Özbek) Hanlığı, Kırım Hanlığı ve Altın Orda Devleti'nin bakiyeleri olan bir grup Özbek yaşamaktadır. (örneğin: Bulgaristan'ın Kırcaali iline bağlı Özbek köyü)

Özbek ismi ise, Altınorda hanı olan Özbek Han'dan gelmektedir[12].

Özbeklerin en ünlü hanları ise Timur'dur.

Türkiye'de Özbekler cüzi oranda olsa da geçmişten bugüne dek yaşamışlardır. Özellikle Sovyetler birliğinin dağılması sonucunda Bağımsızlığını kazanan Özbekistan ile Türkiye'nin karşılıklı ilişkilerinin başlaması Ticari, eğitim, sanat, kültür gibi birçok alanda yapılan anlaşmalar, Misafir öğrenciler, devlet görevlileri, işçiler olarak ve yaşamaları bir kısmının Türk vatandaşlığı alıp yerleşmesi sonucunda önemli sayıda Özbek Türkiye'ye yerleşmiştir.

Türkiye'de yerleşik olarak yaşayan Özbekler'e has köy ve beldeler de vardır. Genellikle Hatay, Şanlıurfa ve Gaziantep şehirlerinde yerleşik olarak yaşarlar.

1979 yılında Ruslar'ın (eski adıyla SSCB'nin) işgal etmesiyle Ruslarla savaşmışlardır. 1982 yılında yokluk ve çocuklarını korumak için Afganistan’a ve Pakistan'a göç etmek zorunda kalmışlardır. Daha sonra oradan Türkiye'ye devlet tarafından getirilmiş ve Türkiye'nin çeşitli bölgelerine yerleşmişlerdir. Bu Özbek Türkleri şu anda Tokat, Van, Hatay ve Şanlıurfa illerinde yaşamlarını sürdürüyorlar. Evrenpaşa köyündeki Özbek Türkleri ilk 4 yıl Diyarbakır merkez ve Şanlıurfa'nın Birecik ilçesinde kalıp daha sonra 1986 yılında Şanlıurfa’nın Ceylanpınar İlçesinin Evrenpaşa köyüne yerleşmişlerdir [13]. Hatay ovakent beldesinde yaşayan Özbek nüfusu da bulunmaktadır [14].

Türkiye'de yaşayan Özbek asıllı Türkler de vardır. Ünlü tenisçi Marsel İlhan dünyada ilk 100'e giren Özbek asıllı tenisçidir. Bununla beraber İstiklal marşı yazarımız Mehmet Akif Ersoy da anne tarafından Özbek kökenlidir.

Malikov, Azim. Semerkant Bölgesindeki Özbeklerin Etnik Tarihi // Turkler. Cilt.8. Ankara. 2002, 1067-1080
Kaynakça
^ Özbəkistan Dövlətinin Statistika Komitəsi nin resmî bilgilerine göre Özbekistan nüfusunun 81,7%-ni Özbekler teşkil eder ve 2016'da Özbekistan nüfusu [1] kişidir. Bu bilgilere göre Özbekistanda tahminen 26 milyon 125 bin 209 Özbek yaşamaktadır.
^ CIA factbook 2008 - Afghanistan
^ [2]
^ [3]
^ Ethnic groups in Kazakhstan, official estimation 2010-01-01 based on National Census 2009
^ [4]
^ (Rusça) [5]
^ Chinese National Minorities
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Russia Census 2002 isimli refler için metin temin edilmemiş (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Rhoda Margesson (January 26, 2007). «Afghan Refugees: Current Status and Future Prospects» p.7. Report RL33851, Congressional Research Service.
^ Evrenpaşa Köyü | Güney Türkistan'dan Anadoluya Urfa Ceylanpınar Özbek Türkleri. Evrenpasakoyu.wordpress.com. Retrieved on 2013-07-12.
^ Findley, Carter Vaughn. The Turks in World History, Oxford University Press (2005), p. 104.
^ Evrenpaşa köyü
^ [6]