Köpek Evcilleştirmenin İlk Kanıtları Sibirya’da Bulundu
Zhokhov Adası’ndaki avcı toplayıcılar güçlü bir halktı. 9000 yıl önce, bugünkü Rus anakarasının 500 km kuzeyinde, bütün bir yıl boyunca, dondurucu soğuklarda, hayvan derisinden çadırlarında hayatta kalmayı başardılar. Onlar aynı zamanda ateşli silah kullanmadan çok sayıda kutup ayısı avlayabilen tek insan topluluğuydu. Şimdi öyle görünüyor ki, bu kutup sakinleri aslında çok daha dikkat çekici bir şey daha yapmışlar: onlar belirli bir amaç için köpek yetiştiren ilk insan topluluklarından biri olabilirler. Zhokhov köpek kemiklerinin analizi, köpeklerin kızakları çekmek için yetiştirildiğini ve bunun arkeolojik kayıtlardaki ilk köpek yetiştiriciliği kanıtı olduğunu ileri sürdü.
‘Bu son derece ikna edici ve çok heyecan verici’ diyor Washington D.C.’deki Smithsonian Ulusal Doğal Tarih Müzesi Enstitüsü’nden arkaik hayvanbilimci Melinda Zeder. Bu bulgu, insanların ilk etapta köpekleri neden evcilleştirdiklerini açıklamakta yardımcı olabilir: onları çalıştırmak için. ‘Bu ve hatta evcilleştirme sürecinin kendisi de, erken insan-köpek ilişkilerine dair bulmacanın kayıp bir parçasını tamamlıyor.’ diye ekliyor Almanya Leipzeg’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden hayvan arkeologu Angela Perri.Zhokhov her zaman bir ada değildi. Taş devri insanları orada yaşarlarken ve denizler yükselmeden önce, bu kara parçası Sibirya’ya bağlıydı. Çoğunlukla kışın avlanan kutup ayılarına ek olarak, Zhokhov sakinleri Ren geyiklerini de geniş ovalarda yüzlerce kilometre kovaladılar. Taşımacılık araçlarına ihtiyaçları vardı.” diyor Zhokhov’daki kazıları 1989’dan beri yürüten St. Petersburg Bilim Akademisi’nden arkeolog Vladimir Pitulko. Adada daha önce de köpek kemikleri ve ahşap kızak kalıntıları bulunmuştu; ancak hayvanların gerçekten kızak çekmeleri için yetiştirilmiş olup olmadığı belli değildi.
Şimdi Pitulko’nun elinde bazı kanıtlar var. Kaninlerin gerçekte köpekler olduğunu kanıtlamak için o ve aynı kuruluştan bir arkeik hayvan bilimci olan Aleksey Kasparov, bölgedeki kurtlara ve Sibirya Huskilerine ait iki eksiksiz kafatasını karşılaştırdılar. İki önemli oranı- (kafatası uzunluğu için burun yüksekliği ve kafatası uzunluğu için kafatası yüksekliği) – kullanarak bu ikisini güvenilir bir şekilde ayırt edebildiklerini buldular. Bu tedbirlerle, örnekleri gerçekten köpekti -biri kurt köpeği melezi gibi görünüyordu.
Ekip, Zhokhov köpeklerinin neye benzediğini anlamak için, 11 bireyin fosil kemiklerinin boyutlarını hesapladı. Köpeklerin on tanesi 16-25 kilogram ağırlığındaydı ve Sibirya Huskilerine benziyordu; ekibin araştırmada ortaya çıkardığı bulgular, önümüzdeki ay Journal of Archaeological Science’da yayınlanacak. Diğer köpek—kurt-köpek melezi varsayılan—29 kilo ağırlığındaydı ve Alaska Malamut larına benziyordu. İyi kızak köpekleri 20-25 kilo arasındaydı diyor Pitulko. Bu boyutlardaki köpekler kızakları çekecek kadar büyüktü ancak daha büyük köpekler gibi kolayca yorulmuyorlardı. Pitulko, Zhokhov sakinlerinin muhtemelen daha küçük köpekleri kızak çekmeleri için ve büyük olanları ise kutup ayılarını avlamak üzere yetiştirdiğini söyleyerek bitiriyor sözlerini: “Belli ki, bu hayvanları özel bir şey için yetiştiriyorlardı.”
“Eğer bu bir yetiştirme programıysa, bu herhangi bir amaç için köpek yetiştiriciliğinin en erken tarihli kanıtı olacaktır.” diyor Perri. “Buna en yakın örnek muhtemelen Yakın Doğu’da 7000 yıl önce yetiştirilen çoban köpekleridir.” Fakat antik köpeklerin ağırlıklarının geniş aralığının katiyetle kontrol edilen yetiştiricilik fikriyle çeliştiğini düşünüyor. “Bence çok çeşitli köpek türleri vardı. Ve hatta bazı kurtlar birbirleriyle çiftleşerek safkan olmayan yavrular da doğurdular.” ve yine de insanlar bu yavrular arasından en iyi kızak köpeklerini seçmiş olabilirler. Ki bu durum da yetiştiriciliğe dair bir çeşit odaklanmayı işaret ediyor olabilir. “ ellerindeki malzemeyle yetinecekseniz bu son derece ikna edici.” diyor Zeder.Bulgu, ilk etapta köpeklerin neden evcilleştirildiğine ışık tutabilir. Bilim insanları bunun ne zaman olduğu konusunda hemfikir değillerse bile yakın zamanlı araştırmalar en azından 15.000 yıl öncesine dayandığını ortaya koyuyor. Önemli ölçüde, bu, Dünyanın ısınmaya başladığı zamana, Mamutlar gibi büyük türlerin yok olmaya ve Ren geyiği gibi küçük cinslerin hakim olmaya başladığı dönemlere denk geliyor. Köpekler bu küçük avı avlamaya yardımcı olabilirdi ve hatta insanların onları takip etmeleri için araç vazifesi görebilirlerdi. “Bundan önce, köpek edinmek için herhangi bir sebep yoktu.” diyor makalesini 15 yaşındaki sosis köpeği ve “gerçek arkadaşım” dediği “Liverpool” a ithaf eden Pitulko. “ En çok ihtiyacımız olduğunda onlara yöneldik.”
Zeder buna katılıyor. Kendi çalışması da çeşitli hayvanların—tilkilerden tutun da porsuklara kadar—insan yerleşim alanları etrafında yaşadıklarını ve hatta bazılarının ehlileştirilmiş olabileceğini gösterdi. Tilkilerin bugün evcil hayvanlar olmamasının sebebi ona göre onların hiçbir zaman işimize yaramamış olmaları. “Köpeklerle iki yönlü bir durum başlatmak ve onları ihtiyacımız olan hayvanlara dönüştürmek — gerçek evcilleştirme buydu.”
Geçen yıl yayınlanan bir başka araştırma, köpeklerin hem Avrupa’da hem de Doğu Asya’da evcilleştirilmiş olabileceği sonucuna vardı. Yeni çalışmalar, bu fikre karşı çıkmak zorunda değil, buna karşın eski köpeklerin Kutuplarda da önemli bir rol oynamış olabileceğini ortaya koyuyor. Pitulko, köpeklerin bu bölgede bağımsız olarak evcilleştirilmiş olabileceğini düşünüyor.
“Kutuplar, evcilleştirme denkleminin daha büyük bir parçası olmalıdır.” diye katılıyor Perri. “ Bazı sırlar barındırıyor. Orada bazı ilginç şeyler oluyor.”
Yazar: David Grimm
Çeviri: Zeynep Şenel Gencer
Çeviri: Zeynep Şenel Gencer
Kaynak: sciencemag
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder