BULGAR TARİHİ

BULGAR TARİHİ 

Bulgarlar Türklerin bir kolu olup, Hazar Denizi’nin batıya göçmüşlerdir. Hunlar ile birlikte Karadeniz ve Kafkasya’nın kuzeyine yerleşmişlerdir. Bu coğrafyaya sadece Hun ve Bulgar Türkleri değil, aynı zamanda Avarlar, Karakalpaklar, Hazarlar, Peçenekler gibi boylar da göçmüşlerdir. M.Ö. VI. yüzyılda Kubrat, Büyük Bulgaristan’ı “Kuzey Karadeniz boyu”nda kurmuştur (Zekiyev 2002: 428). Türkler buraya yerleşmişler ve bu bölgede Slavlarla karşılaşmışlardır. İki kültür arasında karşılıklı etkileşimler olmuştur. Bu devlet bölündükten sonra Bulgarlar üç gruba ayrılmışlardır:

 a. Tuna Bulgarları: Asparuh’un önderliğinde Tuna Bulgar Devletini kuran ve Slavlar tarafından asimile edildikleri için Slavca konuşan Bulgarlar.

 b. Balkarlar (Malkarlar): Kuzey Kafkasya’ya yerleşmişlerdir.

 c. İdil (Volga) Bulgarları: “Orta İdil Boyu’nda Bolgar Devleti kurulmuş; buna dayalı olarak burada yaşayan tüm Türk kabilelerine Bulgar / Bolgar adı verilmiştir” (Zekiyev 2002: 428). Zekiyev’in belirttiğine göre Bulgar adı dar anlamda “Bolgar-İdil Bolgar Devletini kuran asıl Bolgarlar”; geniş anlamda da “Bolgar-İdil Bolgar Devleti’ni kuran asıl Bolgar nüfusu ve Türkçe konuşanların hepsi ve daha sonradan ortak Bolgar etnonimi alan Türkleşmiş yerel kabileler” olarak kullanılmaktadır (Zekiyev 2002: 428). Günümüzde bu grup “Bulgar-Tatarlar” olarak adlandırılmakta ve “İdil Tatarları, Sibirya Tatarları ve Litvanya Tatarları”nı içine almaktadır (Zekiyev 2002: 430).

 İdil Bulgarları Hazar Devleti’nin hâkimiyetinden çıktıkları dönemde İslâmiyet’i kabul etmişlerdir (922). İslâmiyet’in kabulünden sonra, Arap Halifeliği’nin desteğiyle burada tam bağımsız bir devlet kurmuşlardır. Bu devlet, Moğol istilâsıyla harap edilmiş; Timur tarafından XIV. yüzyılda da yıkılmıştır. İdil Bulgarları, SSCB hâkimiyetine girinceye kadar Altınordu Devleti, Kazan Hanlığı ve Çarlık Rusyası’nın egemenliği altında yaşamış, SSCB’ye dâhil olduktan sonra özerklik kazanmışlardır. Bu özerk devlet 1992’de bağımsızlığını ilân etmiştir. Hâlen BDT’ye bağlı devletlerden biridir (Zekiyev 2002: 435-441).